Wakkerte meditatie, een oefening in het loslaten van je gedachten…

In ons dagelijks leven worden we makkelijk bepaald door gedachten. De een na de andere gedachte komt op en ze lijken allemaal waar te zijn. Gedachten gaan altijd over iets wat geweest is of over iets wat gaat komen. Gedachten maken verhalen over de werkelijkheid maar zijn niet de werkelijkheid zelf. Een foto van de rivier is ook niet de rivier zelf. Het vervelende is dat gedachten soms zo waar lijken te zijn dat ze ons doen en laten behoorlijk bepalen.

Als gedachten alle kanten op gaan gaat vaak ook onze aandacht alle kanten op. Daardoor kunnen we vaak niet zo goed bij onszelf zijn. Ook kunnen we zoveel gedachten hebben dat onze innerlijke ruimte erdoor bezet raakt. Dit heeft een voortdurende onrust als gevolg. Deze onrust uit zich vaak als spanning, rusteloosheid, kramp en stress, piekeren, steeds herhalende gedachten, haast, het gevoel om steeds “op weg” te zijn of het verdwalen in verhalen. Dit wordt ook wel “monkey mind” genoemd, de aapjes geest. Net als een aap die onrustig van tak naar tak wipt en grijpt,  gaat het ook met onze aandacht die gedachten volgen.

Wakkerte

In dit artikel zal ik beschrijven hoe je gedachten kunt vertragen en tot rust kunt brengen. Vervolgens beschrijf ik hoe er gaten ontstaan in het wolkendek van gedachten. Hierdoor kun je ontdekken dat daar een onbegrensde ruimte “achter” ligt met een onbeperkte potentie. Ik gebruik daar het principe van wakkerte en de wakkerte meditatie voor.

Onze dagelijkse manier van leven is bijna altijd georiënteerd op tijd. Bewust of onbewust zijn we bijna altijd op weg en zijn we gericht op het verleden en/of de toekomst. Ofschoon dit deel uitmaakt van de cultuur waar we in leven en het zijn waarde heeft, slaan we zo ook iets over. We slaan het “hier en nu” – of Zijn – over.

Als we “hier en nu” zijn is er een sfeer van rust, ruimte, ontspanning, vreugde, schoonheid, helderheid, zorgeloosheid en gemak. Deze sfeer raakt snel uit beeld als we steeds maar op weg of onderweg zijn. Als we eenvoudigweg “Zijn”, zijn deze kwaliteiten vanzelf aanwezig. Dat is heel eenvoudig maar we hebben het afgeleerd. Soms lukt het eventjes. Maar voor we het weten zijn we weer “op weg” naar anders, beter, mooier, enzovoorts.

Een manier om dit “op weg” zijn te kunnen loslaten is het principe van wakkerte. Wakkerte betekent dat je jouw investering in het verleden of de toekomst onderbreekt en ‘hier’ bent. Een soort mindfulness dus. Eén van de manieren om dit te leren is de wakkerte meditatie.

Wakkerte meditatie

In de wakkerte meditatie leer je de vaardigheid om met je aandacht hier te zijn en hier te blijven. Dat gaat bijna altijd gepaard met een gevoel van bij jezelf zijn en gewoonweg gelukkig zijn. Zo vormt het werken met gedachten dus een makkelijke ingang tot geluk.

Oefening in loslaten

Deze meditatie gaat als volgt: Je gaat rechtop zitten op een stoel of meditatiekussen, het liefst met de ogen open. Je laat je ogen rusten en kijkt  voor je op de grond. Houd je hoofd rechtop. De eerste aanwijzing die ik geef bij de wakkerte-meditatie is om je aandacht te laten rusten op de ademhaling. Je hoeft niets met je adem te doen of eraan te veranderen maar je slaat hem alleen maar gade. De ademhaling is altijd hier en nu. Je kunt niet op de adem van gisteren of morgen letten. Je aandacht op de adem laten rusten is dus ook je aandacht in het hier en nu brengen.

Ofschoon dit een behoorlijk eenvoudige opdracht is, blijkt het in de praktijk niet altijd makkelijk te zijn. Na kortere of wat langere tijd zal je ineens opmerken dat je aandacht “vertrokken” is en dat je afgeleid bent. Meestal betekent dit dat je aandacht verschoven is van de adem naar gedachten. Die gedachten vormen een soort van treintje waarop je aandacht is mee gesprongen en voert weg van hier en nu. Iets anders wat je kunt opmerken is hoeveel gedachten er zijn of hoe dominant ze zijn. Deze gedachten zal je moeten loslaten.

Dit is een cruciaal moment omdat je gaat zien hoe je steeds afgeleid bent of raakt. Dit is niet alleen tijdens de meditatie zo, maar ook in je dagelijks leven. Zo raakt je aandacht en energie versnipperd. Wat je vervolgens doet is jezelf uit die afleiding terughalen. Steeds als je opmerkt dat je afgeleid bent van de ademhaling, zeg je stop en breng je je aandacht terug naar de ademhaling en dus terug naar hier zijn. Door dit telkens weer te doen word je steeds sneller bewust van afgeleid zijn. Je wordt hiermee steeds vaardiger in het terughalen van je aandacht. Je zult ook merken dat je steeds langer je aandacht bij het ademen kunt houden.

Deze aandacht heeft een weldadig en rustgevend effect omdat vroeg of laat de niet aflatende stroom van gedachten begint te kalmeren en te vertragen. Soms zijn gedachten zelfs tijdelijk afwezig. Er ontstaat rust, ontspanning en ruimte en je presentie en energie nemen toe. Hoewel dit al fantastisch en waardevol is en tevens ook een belangrijke vaardigheid, is dit niet het eindstation.

Je moet namelijk moeite doen om dit te bewerkstelligen en zo gauw je die moeite loslaat zullen gedachten terugkeren en makkelijk weer de overhand kunnen krijgen. Daarom is het belangrijk om dit vaak en regelmatig te oefenen. Maar nog belangrijker is dat je naast de formele meditatiesessies het dagelijks leven gaat gebruiken om dit verder te oefenen en te integreren zodat het een gewoonte wordt.

Ruimte tussen gedachten

Het vertragen, loslaten of zelfs afwezig zijn van gedachten kent een geweldig resultaat. Toch is het niet een doel op zich binnen het aanbod van Zijn en Worden. Het is een vaardigheid die je in staat stelt tot verdere verdieping en verkenning van wie je bent. Doordat gedachten tot stilstand komen verschijnen er gaten of ruimte tussen gedachten. Die gaten zijn er altijd maar door de snelheid en hoeveelheid van gedachten merk je dit niet op. Als je deze ruimte begint op te merken is dat een belangrijke ontdekking. Deze ruimte is stil, onbegrensd, ongebonden en roerloos. Er is hier ook een presentie, een aanwezigheid.

Deze ruimte vormt een soort achtergrond die onze basis en oorsprong is. Net als een spiegel de achtergrond vormt voor de reflecties die erin verschijnen. Een spiegel wordt niet gehinderd door wat erin verschijnt en is om die reden vrij. Op dezelfde wijze wordt deze ruimte niet gehinderd door de gedachten en aannames die erin verschijnen. Rustend in deze ruimte en áls deze ruimte ben je ten diepste vrij en zorgeloos. Het wordt in het Boeddhisme ook wel Leegtegenoemd en is een aspect van jouw ware natuur. Het is niet afgescheiden van jou, maar het is juist jouw basis, wie jij eigenlijk bent. Wanneer je dit ontdekt, gaat er een nieuwe wereld voor je open. Dit gaat bijna altijd gepaard met gevoelens van vrij zijn, geluk, helderheid, vreugde en aanwezig zijn.

Deze gevoelens noemen we ook wel “Zijnskwaliteiten” en je ontdekt dat die vanzelf aanwezig zijn. Daar hoef je niets voor te doen. Eerder iets voor te laten, namelijk niet gefocust zijn op gedachten.

Zelf oefenen

Wat je zelf al kunt doen is gaan zitten en focussen op de ademhaling zoals hierboven staat beschreven. Als je aandacht ergens anders is breng je hem weer terug. Belangrijk is dat je niet van je gedachten af wilt komen want dan nemen ze alleen maar toe! Als de gaten tussen de gedachten ontstaan ben je daar en ontspan je als de ruimte waar gedachten verschijnen. Ik raad je aan in het begin niet langer dan vijf minuten te oefenen. Het liefst een paar keer achter elkaar of vaker op één dag. Na een poosje kun je tien of vijftien minuten achter elkaar oefenen. Het werkt het beste om elke dag te oefenen. Afhankelijk van je capaciteit zal je na een dag, een week of paar weken vaardiger worden in het focussen op je ademhaling.

Bij Zijn & Worden kun je deze beoefening leren onder mijn begeleiding. Ik kan samen met jou zorgen dat je je valkuilen leert herkennen en loslaten. Naast wakkerte meditatie komen ook andere technieken aan bod. Want het werken met gedachten en het ontdekken van de ruimte waarbinnen ze verschijnen is geweldig, maar je kunt nog veel meer ontdekken. Je kunt leren ontdekken hoe je jouw geest verder kunt trainen en zo meesterschap verwerft over je eigen geest. Een getrainde geest is een garantie voor geluk en vrijheid en is je beste bondgenoot. Dat gun ik iedereen. 

Michaël Steinau 

Laat me vooral weten of dit artikel tot je spreekt. Je kunt ook hieronder je reactie zetten.